احادیث صبر

 

صبر براى ایمان به منزله سر است نسبت به تن ، پس زمانیکه سر برود ، تن هم مى رود ، همچنان که اگر صبر برود ایمان هم مى رود.

 

 

پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله 
1. صبر بر سه قسم است ، صبر هنگام بلا و مصیبت و صبر بر انجام طاعت و صبر بر ترک معصیت 
عن على علیه السلام قال : قال رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم الصبر ثلاثة ، صبر عند المصیبة وصبر على الطاعة وصبر عن المعصیة
                                                                                                        مسکن الفؤاد ص46

امیر المؤمنین علیه السلام
2. بهترین مردم کسى است که ، زمانیکه نعمتى به او اعطا شد ، شکر گوید ، و زمانیکه به مصیبتى گرفتار شد ، صبر کند ، و زمانیکه به او ظلم شد ، گذشت نماید
قال على علیه السلام : خیر الناس من إذا أعطى شکر وإذا ابتلى صبر وإذا ظلم غفر.
                                                                                                           غررالحکم ص277

امام صادق علیه السلام
3. اگر انسان مؤمنى به بلا و مصیبتى گرفتار شد ، و بر آن صبر نمود ، اجرش مانند اجر هزار شهید است
ابى حمزة الثمالى قال قال أبو عبد الله علیه السلام من ابتلى من المؤمنین ببلاء فصبر علیه کان له مثل أجر ألف شهید .
                                                                                                        مسکن الفؤاد ص47

امام صادق علیه السلام
4.صبر براى ایمان به منزله سر است نسبت به تن ، پس زمانیکه سر برود ، تن هم مى رود ، همچنان که اگر صبر برود ایمان هم مى رود .
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ الصَّبْرُ مِنَ الْإِیمَانِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ فَإِذَا ذَهَبَ الرَّأْسُ ذَهَبَ الْجَسَدُ کَذَلِکَ إِذَا ذَهَبَ الصَّبْرُ ذَهَبَ الْإِیمَانُ.
                                                                                                وسائل الشیعة ج3 ص257

رسول خدا صلی الله علیه و اله
5. صبر بهترین مركب سواری است،خداوند هیچ بنده ای را بهتر و گسترده از صبرروزی نداده است 
الصبر خیر مركب ما رزق الله عبدا خیرا له و لا اوسع من الصبر.
                                                                                               میزان الحكم،ج 2،ح 10025

امیر مؤمنان علی علیه السلام
6. بر شما باد صبر و استقامت كردن،زیرا صبر نسبت به ایمان ،همانند سر به بدن است است.
علیكم بالصبر فان الصبر من الایمان كالراس من الجسد.
لا ایمان لمن لا صبر له،
كسی كه صبر و استقامت ندارد،ایمان او پایدار نخواهد ماند.
                                                                                              نهج البلاغه،كلمات قصار 82

حضرت علی علیه السلام
7. شخص صبور، پیروزی را از دست نخواهد داد هر چند طول بكشد 
لا یعدم الصبور الظفر و ان طال به الزمان.
                                                                                  نهج البلاغه،كلمات قصار،حكمت 153

پیامبر اكرم صلی الله علیه و اله
8. صبر نصف ایمان است
الصبر نصف الایمان.
                                                                                               محجة البیضاء،ج 7،ص 106

رسول خدا صلی الله علیه و اله
9. صبر،گنجی از گنج های بهشت است
الصبر كنزمن كنوز الجنة.
                                                                                               محجة البیضاء،ج 7،ص 107

امیر مؤمنان علیه السلام 
10. صبر و شكیبایی به پیشرفت هر كار(مهمی)كمك می كند
الصبرعون علی كل امر.
                                                                                                     غرر الحكم،حدیث 765

امیر مؤمنان علیه السلام
11. اگر صبر كنی،به خاطر صبر خودبه مقامات ابرار و نیكوكاران می رسی و اگر بی صبری كنی،این بی صبری تو را در عذاب دوزخ وارد می كند 
ان صبرت ادركت بصبرك منازل الابرار و ان جزعت اوردك جزعك عذاب النار.
                                                                                                  شرح غرر الحكم،ح 3713

امام صادق علیه السلام
12. هر كس از مؤمنان به بلایی گرفتار شود(و)شكیبایی را از دست ندهد،پاداش هزار شهید دارد 
من ابتلی من المؤمنین ببلاء فصبر علیه كان له مثل اجر الف شهید.
                                                                                                    اصول كافی،ج 2،ص 92

پیامبر اكرم صلی الله علیه و اله
13. كسانی كه به بلایی مبتلا شود وشكیبایی كند و نعمتی به او برسد و شكر آن را به جا آورد و مورد ستم واقع شود و(با بزرگواری)طرف راببخشد،چنین كسانی امنیت و آرامش(در قیامت دارند)و آنها دایت یافتگانند.
من ابتلی فصبر واعطی فشكر و ظلم فغفر اولئك لهم الا من و هم مهتدون.
مجمع الانوار،ج 2،ص 526 حدیث 830

امام صادق علیه السلام
14. صبر،آنچه را كه در درون بندگان خدا ازنور و صفا وجود دارد،آشكار می كند و بی صبری و ناشكیبایی، آنچه را كه در درون آنها از ظلمت ووحشت است،ظاهر می سازد.

الصبر یظهر ما فی بواطن العباد من النور و الصفاءو الجزع یظهر ما فی بواطنهم من الظلمة و الوحشة.
                                                                                           بحار الانوار،ج 68،ص 90،ح 44

امیر مؤمنان علیه السلام
15. اساس وریشه صبر،ایمان و یقین خوب، نسبت به خداوند است. 
اصل الصبر حسن الیقین بالله 
                                                                                                     غرر الحكم،حدیث 213

امام صادق علیه السلام
16. انا صبرو شیعتنا اصبر منا، ما صبورانیم،ولی شیعیان ما از ما صبورترند».راوی سؤال می كند،فدایت شوم! چگونه شیعیان شما از شما صبورترند؟امام در پاسخ فرمودند:«لانا نصبر علی ما نعلم و شیعتنا یصبرون علی ما لا یعلمون، چون ما بر چیزی كه می دانیم(و از اسرار آن آگاهیم) 
صبر می كنیم،ولی شیعیان ما در برابر اموری كه از اسرارش آگاه نیستند صبر می كنند.
                                                                                              كافی،ج 2،ص 93،حدیث 25

امیر مؤمنان علی علیه السلام
17. كسی كه پی در پی حوادث ناخوشایندی برایش حادث شود،فضیلت صبر را برایش فرهم می كند برای هر نعمتی كلید و قفل و بندی است،كلید آن صبر و قفل و بند آن،تنبلی و كسالت است.

من توالت علیه نكبات الزمان اكسبته فضیلة الصبر…لكل نعمة مفتاح و مغلاق و مفتاحها الصبر و مغلاقها الكسل.

                                                                    شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید،ج 20،ص 322

 رسول خدا صلی الله علیه و اله
18. كسی كه خود رابه چهره صابران در آورد(و جزع و فزع را ترك گوید)، خداوند روح صبر را به او می بخشد و كسی كه به چهره عفیفان در آید،خداوند او را به زینت عفت می آراید و كسی كه در چهره بی نیازان در آید،خداوند اورا بی نیاز می سازد و به هیچ بنده ای موهبتی بهتر و گسترده تر از صبر عطا نشده است 
من یتصبر یصبره الله و من یستعفف یعفه الله،و من یستغن یغنه الله و ما اعطی عبد عطاء هو خیر و اوسع من الصبر.
                                                                                       میزان الحكمه،ج 2،حدیث 10128

 امیر مؤمنان علی علیه السلام
19. كسی كه دوست دارد عمر طولانی داشته باشد،باید قلب صبوری در برابر مصائب آماده كند 
من احب البقاء فلیعد للمصائب قلباصبورا.
                                                                                     بحار الانوار،ج 75،ص 81،حدیث 71

امیر مؤمنان علی علیه السلام
20. از جزع و ناشكیبایی بپرهیز،زیرا امید انسان را قطع و كوشش و تلاش را ضعیف ساخته و غم اندوه به بار می آورد
ایاك و الجزع فانه یقطع الامل و یضعف العمل و یورث الهم.
                                                                                                 بحار الانوار،ج 79،ص 144

حضرت علی علیه السلام
21. جزع(دربرابر مصائب)،مقدرات را تغییر نمی دهد،ولی اجر و پاداش انسان را از بین می برد
الجزع لا یدفع القدر و لكن یحبط الاجر.
                                                                                                   غرر الحكم،حدیث 1876

امام هادی علیه السلام
22. مصیبت برای انسان صبوریكی است و برای انسان بی صبر و ناشكیبا دوتاست
 المصیبة للصابر واحدة و للجازع اثنان.
                                                                                                 بحار الانوار،ج 79،ص 144

23. امام كاظم علیه السلام در بیان یكی از وصایای حضرت مسیح علیه السلام می فرمایند
:« دل های خود را پناهگاه شهوات قرار ندهید،آن كس كه در بلا،بیشتر بی تابی می كند،علاقه اش به دنیا بیشتر است و آن كس كه در بلا،شكیباتر است،نسبت به دنیا،بی اعتناتر است

ولا تجعلوا قلوبكم ماوی للشهوات ان اجزعكم عند البلاء لاشدكم حبا للدنیا و ان اصبركم علی البلاء لازهدكم فی الدنیا.
                                                                                                   بحار الانوار،ج 1،ص 106

امیر مؤمنان علی علیه السلام
24. كسی كه صبر او را نجات ندهد،بی تابی او را هلاك خواهد كرد
من لم ینجه الصبر اهلكه الجزع
                                                                                                   بحار الانوار،ج 68،ص 96

 

چهل حدیث از امام موسی کاظم (ع)

چهل حدیث از امام موسی کاظم (ع)

 

احادیثی پیرامون دعا، توکل، انتظار فرج، فهم دین، محاسبه نفس، سکوت، خوش اخلاقی و …

 

1. مَن لَم یجِد لِلاساءَةِ مَضَضّا لَم یکن عِندَهُ لِلاِحسانِ مَوقعٌ
کسی که مزه رنج و سختی را نچشیده ، نیکی و احسان در نزد او جایگاهی ندارد.

بحارالانوار، جلد 78، ص333

2. مَن دَعا قَبلَ الثَّناءِ عَلَی الله و الصَّلاهِ عَلَی النَّبِی (صلی الله علیه وآله) كَانَ كَمَن رَمی بِسَهمٍ بِلا وَتر
هر كه پیش از ستایش بر خدا و صلوات بر پیغمبر (صلی الله علیه وآله) دعا كند چون كسی است كه بی زه كمان كشد.

تحف‌العقول ، ص‌ 425

3. أوشَک دَعوَةً‌ وَ أسرَعُ إجابَةُ دُعاءُ المَرءِ لاِخیهِ‌ بِظَهرِ الغَیبِ
دعایی که بیشتر امید اجابت آن می رود و زودتر به اجابت می رسد،‌ دعا برای برادر دینی است در پشت سر او.

اصول کافی،ج1 ،ص52

4. مَن أرادَ أن یکنَ‌ أقوَی النّاسِ‌ فَلیتَوکل عَلی الله
هر که می خواهد که قویترین مردم باشد بر خدا توکل نماید.

بحار الانوار، ج7 ، ص143

5. أفضَلُ العِبادَةِ بَعدِ المَعرِفَةِ‌ إِنتِظارُ‌ الفَرَجِ 
بهترین عبادت بعد از شناختن خداوند ،‌ انتظار فرج و گشایش است.

 

تحف العقول، ص403

 

6. مَلْعُونٌ مَنْ اغْتابَ أخاهُ
ملعون است کسی که از برادرش غیبت کند.

بحار الأنوار، ج 74، ص 232

7. رَجُلٌ مِنْ أهْلِ قُمَ یَدْعوُ النّاسَ إلَی الحَقِّ، یَجْتَمِعُ مَعَهُ قَوْمٌ كَزُبَرِ الحَدیدِ
مردی از قم، مردم را به حق فرا می‌خواند و گروهی چون پاره‌های آهن [استوار]، پیرامون او گرد می‌آیند.

بحارالأنوار، ج 57، ص 216

8. تَفَقَّهوا فی دینِ الله فإنَّ الفقه مفتاحُ البَصیرة،وتَمامُ العِبادة و السّببُ إلی المنازل الرفیعة و الرُّتبِ الجَلیلة فی الدین و الدنیا،و فَضلُ الفَقیه علی العابد كَفَضلِ الشمسِ علی الكواكب و مَن لَم یَتَفَقَّه فی دینهِ لَم یَرضَ اللهُ لهُ عملاً
در دین خدا، دنبال فهم عمیق باشید؛ زیرا فهم عمیق در دین، كلید بصیرت و كمال عبادت و سبب تحصیل مقام های والا و مراتب شكوهمند در امور دین ودنیاست. و برتری فقیه بر عابد، مانند آفتاب است بر كواكب، و كسی كه در دینش فهم ِعمیق نجوید، خداوند هیچ عملی را از او نپسندد.

تحف العقول ص410

9. مَنِ استَوى‏ یوماهُ فَهُوَ مَغبُونٌ
هر کسى که دو روزش مساوى باشد (و روز بعد بهتر از روز قبل نباشد) مغبون است.

بحار الأنوار،ج 78،ص326،ح5

10. لَیسَ مِنّا مَن لَم یُحاسِبْ نَفسَهُ فی كُلِّ یَومٍ فَإنْ عَمِلَ حَسَناً استَزادَ اللهَ و إنْ عَمِلَ سیّئاً اسْتَغفَرَ اللهَ مِنهُ و تابَ اِلَیهِ
از مانیست كسی كه هر روز حساب خود رانكند ،پس اگر كار نیكی كرده است از خدا زیادی آن را بخواهد،واگر بدی كرده،از خدا آمرزش طلب نموده و به سوی او توبه نماید.

اصول كافی ج 4 ص191

 

 

11. قِلَّهُ المَنطِق حُکمٌ عَظِیم، فَعَلَیکُم بِالصُّمتِ
بر شما باد به خموشی که کم گویی، حکمت بزرگی است.

بحاالانوار ، ج 78 ، ص 321

12. مَن اَحزَنَ والدَیهِ فَقَد عَقهُما
هر که پدر و مادر را اندوهگین کند آنان را ناسپاسی کرده است.

تحف العقول ، ص 425

13. مَا مِن شَیءٍ تَراهُ عَینَاک إلّا وَ فِیه مَوعِظَه
چیزی نیست که چشمانت آن را بنگرد ، مگر آن که در آن پند و اندرزی است.

بحاالانوار ، ج 78 ، ص 319

14. وَاللّه‏ِ ما اُعطِىَ مُومِنُ قَطَّ خَیرَ الدُّنیا وَالآخِرَةِ، اِلاّ بِحُسنِ ظَنِّهِ بِاللّه‏ِ عَزَّوَجَلَّ وَ رَجائِهِ لَهُ وَ حُسنِ خُلقِهِ وَالکفِّ عَنِ اغتیاب المُؤمِنینَ
به خدا قسم خیر دنیا و آخرت را به مؤمنى ندهند مگر به سبب حسن ظن و امیدوارى او به خدا و خوش اخلاقى اش و خوددارى از غیبت مؤمنان.

بحارالأنوار، ج 6، ص 28، ح29

15. إنَّ الحَرامَ لا یُنمى‏ وإن نُمِىَ لا یُبارَكُ فیهِ
مال حرام افزون نمى‏گردد و اگر هم افزون گردد برکت نمى‏یابد.

الکافى ، ج 5، 125

 

 

 

16. مَنِ اقتَصَدَ وَقَنَعَ بَقِیَت عَلَیهِ النِّعمَةُ ومَن بَذَّرَ وأسرَفَ زالَت عَنهُ النِّعمَةُ
هرکه میانه‏روى کند و قناعت ورزد، نعمت بر او بپاید و هر که بى‏جا مصرف نماید و زیاده‏روى کند، نعمتش زوال یابد.

تحف‏العقول، ص 403

17. لِكُلِّ شَیءٍ دَلِیلٌ وَ دَلیلُ العَاقِل التَّفَكُّر، وَ دَلیلُ التَّفكُّرِ الصُمت 
برای هر چیزی دلیلی باید، و دلیل خردمند تفكر است، و دلیل تفكر خاموشی.

تحف العقول ، ص 406

18. طوبى لِلمُصلِحینَ بَینَ النّاسِ، اُولئِكَ هُمُ المُقَرَّبونَ یَومَ القیامَةِ
خوشا به حال اصلاح‏کنندگان بین مردم، که آنان همان مقرّبان روز قیامت‏اند.

تحف العقول، ص 393

19. إنَّ العاقِلَ لایَکذِبُ و إن کانَ فیهِ هَواهُ 
خردمند دروغ نمى‏گوید ، اگرچه میل او در آن باشد.

تحف العقول ، ص 391

20. اللّهَ جَلَّ وعَزَّ یُبغِضُ العَبدَ النَّوّامَ الفارِغَ 
خداوند عزّوجلّ، بنده خواب آلوده بیکار را دشمن دارد.

الکافی: ج 5 ، ص 84 ، ح 2

21. مُجَالِسَه أَهلِ الدِّینِ شَرَفُ الدَّنیَا وَ الاخِرَه
همنشینی با اهل دین، شرف دنیا و آخرت است.

تحف العقول ، ص 420

22. مُشاوَرَةُ العاقِلِ النّاصِحِ یُمنٌ وَ بَرَكَةٌ وَ رُشدٌ وَ تَوفیقٌ مِنَ اللّه
مشورت با عاقلِ خیرخواه، خجستگى، برکت، رشد و توفیقى از سوى خداست.

تحف العقول، ص 398

23. دَعوَةِ الصائِمِ تَستَجابُ عِندَ اِفطارِه 
دعاى شخص روزه‏دار هنگام افطار مستجاب مى‏شود.

بحار الانوار ج 92 ص 255 ح 33

24. الغَضَبُ مِفتَاحُ الشَّر
خشم كلید هر بدی است.

تحف العقول، ص 416

25. لِكُلِّ شَیءٍ زَكاهٌ، وَ زَكاهُ الجَسَدِ صِیامُ النَّوافِل
برای هر چیزی زكاتی است، و زكات تن روزه های مستحبی است.

تحف العقول، ص 425

26. التَّدبِیرُ نِصفُ العیشِ
تدبیر نیمی از زندگی است.

تحف العقول، ص 425

27. مَن وَلَههُ الفَقرُأبطَرهُ الغِنى
آن که نَدارى حیرانش کند، توانگرى سرمستش مى سازد.

بحارالانوار،ج۷۴ص۱۹۸

28. مَن رَأى أخاهُ عَلَى أمرٍ یُکرِهُهُ فَلَم یَرِدهُ عنهُ وَ هُو یقدِر عَلَیهِ، فَقَد خَانَه
هر که برادرش را در کارى ناپسند ببیند و بتواند او را از آن باز دارد و چنین نکند، به او خیانت کرده است.

الامالى صدوق،ص۳۴۳

29. اَفضَلُ ما یَتَقَرَّبُ به العَبدُ اِلی اللهِ بَعدِ المَعرِفَةِ به، الصَلوةُ
بهترین چیزی که بنده بعد از شناخت خدا به وسیله آن به درگاه الهی تقرب پیدا می کند، نماز است.

تحف العقول،ص455

30. إنَّ أعظَمَ النّاسِ قَدَراً الَّذِی لایَرَی الدُّنیا لِنَفسِه خَطَرا، اما إنَّ أبدانَكُم لَیس لَها ثَمَنٌ إلّا الجَّنه، فَلا تَبِیعُوها بِغِیرِها
به راستی كه با ارزش ترین مردم كسی است كه دنیا را برای خود مقامی نداند، بدانید بهای تن شما مردم، جز بهشت نیست، آن را جز بدان مفروشید.

تحف‌العقول‌ ، ص‌410

 

31. أفضَل مَا یَتَقَرَّبُ بِه العَبدِ إلَی الله بَعدَ المَعرِفَهُ بِه الصَّلاه وَ بِرُّ الوالِدَینِ و تَركُ الحَسَد و العُجبُ و الفَخر
بهترین چیزی كه به وسیله آن بنده به خداوند تقرب می جوید، بعد از شناختن او، نماز و نیكی به پدر و مادر و ترك حسد و خودبینی و به خود بالیدن است.

تحف‌العقول‌ ، ص‌ 412

32. إنَّ الله حَرَّمَ الجَنَّهَ عَلی كُلِّ فَاحِشٍ بذِی قَلِیلِ الحَیاءِ لا یُبالِی مَا قَال وَ لا مَا قِیل فِیه
خداوند بهشت را بر هر هرزه گوی كم حیا كه باكی ندارد چه می گوید و یا به او چه گویند حرام گردانیده است.

تحف‌العقول‌، ص‌ 416

33. إیّاكَ و الكِبر، فَإنَّهُ لایَدخُلُ الجَنَّهَ مَن كَانَ فِی قَلبِه مِثقالَ حَبَّهٍ مِن كِبر
از كبر و خودخواهی بپرهیز، كه هر كسی در دلش به اندازه دانه ای كبر باشد، داخل بهشت نمی شود.

تحف‌العقول، ص‌ 417

34. إیّاكَ و مُخَالِطَهُ النّاس و الإنس بِهِم إلا أن تَجِدَ مِنهُم عَاقِلاً و مَأمُوناً فَآنَسَ بِه و أهرَبَ مِن سایِرهِم كَهَربُكَ مِن السِّباعِ الضّارِیه
بپرهیز از معاشرت با مردم و انس با آنان، مگر این كه خردمند و امانت داری در میان آنها بیایی كه (در این صورت) با او انس گیر و از دیگران بگریز، به مانند گریز تو از درنده های شكاری.

تحف‌العقول ، ص‌ 420

 

35. كُلَّما أحدَثَ النّاس مِنَ الذُّنُوبِ ما لَم یَكُونُوا یَعمَلُون، أحدَثَ اللهُ لَهُم مِن البَلاءِ مَا لَم یَكُونُوا یَعِدُّون
هرگاه مردم گناهان تازه ای که نمی كردند انجام دهند، خداوند بلاهایی تازه به آن ها دهد كه به حساب نمی آوردند.

تحف‌العقول ، ص‌ 434

36. مَن استَوی یَوماهُ فَهُو مَغبُون، و مَن كَان آخَر یَومَیه شَرُّهُما فَهُو مَلعُون، و مَن لَم یَعرف الزِّیادَه فِی نَفسِه فَهُو فی نُقصان، و مَن كان إلی النُّقصان فَالمَوتُ خَیرٌ لَهُ مِنَ الحَیاه
كسی كه دو روزش مساوی باشد، مغبون است، و كسی كه دومین روزش، بدتر از روز اولش باشد ملعون است، و كسی كه در خودش افزایش نبیند در نقصان است، و كسی كه در نقصان است مرگ برای او بهتر از زندگی است.

بحاالانوار، ج‌ 78، ص‌ 327

37. لَیسَ مِنّا مَن لَم یُحاسبُ نَفسَه فِی كُلِّ یَومٍ، فَإن عَمِلَ حسناً استَزدادَ الله، و إن عَمِل سَیِّئاً استغفِرُ الله مِنه و تَاب إلیه
از ما نیست كسی كه هر روز حساب خود را نكند، پس اگر كار نیكی كرده است از خدا زیادی آن را بخواهد، و اگر در آن كار بدی كرده، از خدا آمرزش طلب نموده و به سوی او توبه نماید.

اصول‌الكافى، ج‌ 4، ص‌ 191

38. إصبِر عَلَی طَاعَهِ الله و إصبِر عَنِ مَعاصِی الله، فإنّما الدُّنیا ساعَه، فَما مَضی مِنها فَلَیس تَجِد لَهُ سُرورا و لا حُزناً، و مَا لَم یَاتِ مِنها فَلیسَ تَعرِفُه، فَاصبِر عَلی تِلكَ السّاعَهِ الَّتِی أنت فِیها فَكَأنَّكَ قَد اغتَبَطَت
بر طاعت خدا صبر كن، از معاصی خدا صبر كن، دنیا همان ساعتی است، آن چه رفته نه شادی دارد و نه غم، آن چه نیامده ندانی كه چیست؟ به همان ساعتی كه در آنی صبر كن هم چنان باشد كه تو رشك برده شده ای.

تحف‌العقول ، ص‌ 417

39. مَثَلُ الدُّنیا مَثَل مَاءِ البَحر، كُلَّما شربَ مِنهُ العَطشان أزدادَ عَطَشاً حَتّی یقتِله
دنیا چون آب دریاست، هر چه تشنه كامش بیشتر نوشد، بیشتر تشنه شود تا او را بكشد.

تحف‌العقول ، ص‌ 417

40. وَجَدتُ عِلمَ الناس فی اَربعٍ:
اَوّلُهاأن تَعرِفَ رَبَّکَ 
وَالثّانیةُ أن تَعرِفَ ما صَنَعَ بکَ 
وَالثّالثَةُ أن تَعـرِفَ ماأرادَ مِـنکَ 
وَالرّابعَةُ أن تَعرفَ ما َیخرُجُکَ مِن دینِکَ
علومی را که مردم به آن نیاز دارند در چهار چیز یافتم :
اول اینکه خدای خودت را بشناسی .
بشناسی که خداوند با تو چه کار کرده است .
بشناسی که خداوند چه چیزی از تو می خواهد .
و بشناسی که چه چیزی تو را از دینت خارج می کند.

بحارالانوار، ج 78 ، ص 328

 

20 توصیه ناب تغذیه‌ای از امام رضا (ع)

---

کسانی که به ضعف حافظه دچارند،‌ بهتر است همه روزه هفت مثقال کشمش سیاه، ناشتا بخورند و نیز سه تکه زنجبیل که در عسل خوابانده‌اند (زنجبیل پرورده) با کمی خردل ضمن غذای روزانه خود بخورند.

---

از نخستین کسانی که در زمینه علم پزشکی کتاب نوشته‌اند، امام علی بن موسی‌الرضا علیه‌السلام است. امام وقتی به سوی طوس می‌آمدند، در نیشابور در مجلس مأمون با جماعتی از فلاسفه و پزشکان، چون یوحنابن‌ماسویه و جبرئیل‌بن‌یخشوع و ابن‌بهله‌هندی و دیگر کسان گرد آمدند و سخن از طب به میان آمد. وقتی مأمون دراین‌باره از امام علیه‌السلام پرسش کرد،‌ حضرت فرمود: برای من به مرور زمان تجربیاتی حاصل گشته که آن را برای شما می‌نویسم. حضرت علیه‌السلام،‌ کتابی را درباره امور پزشکی نوشت و برای او فرستاد و مأمون دستور داد تا آن را با آب طلا بنویسند؛ از این رو به "رساله ذهبیه" موسوم گردید.

در ادامه، قسمتی از سخنان گوهربار حضرت امام رضا علیه‌السلام را در مورد رعایت نکات بهداشتی و حفظ سلامتی بدن آورده‌ایم. امیدواریم با توجه به توصیه‌های آن حضرت و بهره‌گیری از علوم جدید پزشکی، همیشه از بدنی سالم و به دور از هرگونه بیماری برخوردار باشید.

1. کسی که نمی‌خواهد معده‌اش آزار و آسیب ببیند، موقع غذا خوردن آب ننوشد. کسانی که هنگام غذا خوردن آب می‌نوشند،‌ دستگاه هاضمه را از ابتدای کارش،‌ از کار بازمی‌دارند. این افراد به عارضه ضعف دستگاه گوارشی مبتلا خواهند شد؛‌ زیرا نوشیدن آب در اول غذا،‌ معده را از هم باز می‌کند و عارضه گشادی معده می‌آورد.

2. آنان که می‌خواهند از بیماری بواسیر و رنج روده‌ای و درد قسمت پشت بدن در امان باشند،‌ هر شب ده دانه خرمای برشته‌شده را با روغن گاو بخورند.

3. کسانی که به ضعف حافظه دچارند،‌ بهتر است همه‌روزه هفت مثقال کشمش سیاه ناشتا بخورند و نیز سه تکه زنجبیل که درعسل خوابانده‌اند (زنجبیل پرورده) با کمی خردل ضمن غذای روزانه خود بخورند. برای تقویت نیروی فکری خوب است که همه‌روزه سه دانه هلیله با نبات کوبیده بخورند.

4. از افراط در خوردن تخم‌مرغ بپرهیزید زیرا این افراط کبد را از عمل منظم بازمی‌دارد و در سر و معده بادهای زیان‌بخشی به وجود می‌آورد.

کسی که نمی‌خواهد معده‌اش آزار و آسیب ببیند، موقع غذا خوردن آب ننوشد.

کسانی که هنگام غذا خوردن آب می‌نوشند،‌ دستگاه هاضمه را از ابتدای کارش،‌

از کار بازمی‌دارند. این افراد به عارضه ضعف دستگاه گوارشی مبتلا خواهند شد؛‌

زیرا نوشیدن آب در اول غذا،‌ معده را از هم باز می‌کند و عارضه گشادی معده می‌آورد

5. هر کس می‌خواهد در فصل زمستان از بیماری سرماخوردگی در امان بماند،‌ همه‌روزه سه قاشق عسل بخورد. آن دسته از عسل‌ها که وقتی جلوی بینی می‌گیرید، بوی تندش شما را به عطسه وا‌می‌دارد یا عسلی که آدم را دچار بی‌حالی و سستی می‌کند و آن عسلی که زبان آدم را می‌سوزاند، عسل‌های خوبی نیستند.

6. برای جلوگیری از گرمازدگی در روزهای تابستان، ضمن پرهیز از آفتاب خوردن، روزی یک عدد خیار فایده فراوانی دارد.

7. کسانی که می‌خواهند از سردرد و باد شکم در امان باشند، ماهی تازه بخورند. این کار را هم در فصل زمستان و هم در تابستان انجام دهند؛ زیرا ماهی تازه برای پیشگیری از این‌گونه دردها بسیار سودمند است.

8. آنان که می‌خواهند همیشه بانشاط باشند،‌ تا می‌توانند از شام بکاهند و شب‌ها سبک‌بار به رختخواب بروند.

9. کسانی که نمی‌خواهند گوش‌هایشان سست و فرو آویخته باشد یا این که از افتادن و بزرگ شدن لوزه‌های خود بیمناک هستند، بهتر است هر وقت که شیرینی می‌خورند، به دنبالش اندکی سرکهغرغره کنند.

10. آنان که از بادهای دردناک و شدید در بدن خود می‌ترسند،‌ هفته‌ای یک‌بار سیر بخورند.

11. آنان که به دندان خود علاقه‌مند هستند قبل از خوردن شیرینی، کمی نان بخورند؛ زیرا خرده‌های نان میان دندان‌ها را پر می‌کند و نمی‌گذارد مواد شیرین به آن‌ها آسیب برساند.

12. کسانی که از بوی بد دهان رنج می‌برند انجیرمی‌تواند آن‌ها را از این رنج نجات دهد. امام رضا علیه‌السلام در این مورد فرموده‌اند: اَلتّینُ یَذهَبُ بِالبَخرِ؛ انجیر بوی بد دهان را برطرف می‌کند. (1) علاوه بر این می‌فرمایند: «یشّد الفم و العظم» انجیر، دهان و استخوان را محکم می‌کند. (2) و درخت انجیر شبیه‌ترین گیاه به گیاهان بهشتی است. (3)

13. در بهار گوشت‌های چربی‌دار و سایر غذاهای مخصوص زمستان را تبدیل به غذاهای سبک و معتدل و زودهضم کنید، این غذاها عبارت‌اند از: حبوبات، سبزی‌ها و میوه‌ها. در ماه دوم بهار گوشت و چربی کم بخورید و بیشتر از غذاهای با طبع سرد استفاده کنید، آب زیاد بنوشید و صبح‌ها استحمام کنید و بانشاط به تلاش مشغول شوید.

14. بهترین غذاها در تابستان میوه، شیر و سبزی‌ها و انواع نوشیدنی‌های حلال (گیاهی) هستند. حمام با آب سرد در صبح و عصر مفید است،‌ به شرطی که بلافاصله پس از کار یا پس از خوردن غذا نباشد. مصرف گوشت در این فصل مناسب نیست چون سموم آن به واسطه عرق فراوان هم دفع نمی‌شود. مصرف انواع ترشی‌ها نیز برای دفع صفرا مفید است.

15. در تابستان به دلیل گرمای هوا چربی‌های بدن آب می‌شوند؛ از این رو در پاییز نیاز ضروری به ذخیره کردن مواد چربی که مولد حرارت هستند،‌ پیدا می‌شود و باید با مصرف غذاهای مناسب آن را ذخیره کنید تا بدن خود را برای مقابله با سرمای زمستان مجهز کنید. بدن به انواع غذاهای اصلی و میوه‌هایی مانند انگور و انار نیاز دارد. همچنین استفاده از نوشیدنی‌هایی که از آن‌ها تهیه می‌کنند،‌ مفید است. به طور کلی مصرف میوه‌های ترش قبل از غذا و میوه‌های شیرین بعد از غذا مفید است.

16. در زمستان باید غذاهای پر انرژی مصرف کرد. مالیدن روغن و ماساژ استخوان‌ها در حال استراحت با روغن‌های شب بو،‌ زیتون و گل سرخ به تقویت و استحکام آن‌ها کمک می‌کند. مصرف سیر نیز هفته‌ای یک بار مفید است و موجب تحریک جنسی می‌شود. مصرف خرما گاهی با شیر و تخم‌مرغ مناسب است و از سستی اواخر و نیمه دوم زمستان و اوایل بهار جلوگیری می‌کند.

کسانی که می‌خواهند از سردرد و باد شکم در امان باشند، ماهی تازه بخورند. این کار را هم در فصل زمستان و هم در تابستان انجام دهند؛ زیرا ماهی تازه برای پیشگیری از این‌گونه دردها بسیار سودمند است

17. آنان که می‌خواهند غذایشان زود هضم شود و دستگاه هاضمه‌شان کار خود را به آسانی انجام دهد، هر وقت که می‌خواهند با شکم سیر به رختخواب بروند، به پهلوی راست بخوابند و پس از مدتی به پهلوی چپ بغلتند تا به خواب راحت فرو روند.

18. توصیه امام رضا علیه‌السلام به عنوان یک روش اصولی برای کنترل وزن کاستن از حجم غذای شام و نه ترک کامل آن است. آن حضرت می‌فرماید: کسی که می‌خواهد سالم و بدنی سبک و کم گوشت داشته باشد از شامش بکاهد. (4)

19. امام رضا (ع) برای ماه آب که تقریباً مطابق شهریور است در طب‌الرضا می‌فرمایند: آب سی و یک روز است، بادهای سموم در این ماه شدید می‌شود. هنگام شب زکام به هیجان می‌آید باد شمال وزیدن می‌گیرد در این ماه مزاج به ترید و چیزهای مرطوب خوردن صالح و سالم می‌گردد. (5) همان طور که اشاره شد امام رضا (ع) احتمال ابتلا به زکام در این ایام را دور از انتظار ندانسته‌اند. بنابراین یکی از ناراحتی‌های پایانی فصل تابستان ممکن است ابتلا به زکام باشد. امام رضا (ع) در بیانی دیگر برای پیشگیری از این بیماری می‌فرمایند: مَن أرادَ دَفَعَ الزُّکامِ فِی الشِّتاءِ أجمَعَ، فَلیَأکُل کُلَّ یَومٍ ثَلاثَ لُقَمِ شَهدٍ؛ هر کس می‌خواهد در همه زمستان از زکام ایمن بماند، هر روز، سه لقمه عسل با موم آن بخورد. (6)

20. امام رضا (ع) برای ماه آب همچنین خوردن ماست را نافع دانسته‌اند و در ادامه فرموده‌اند: هر کس مایل به خوردن ماست است و نیز می‌خواهد که زیانی به او نرسد آن را با زنیان مصرف کند. (7)

 

پانوشت‌ها:

1. اصول کافی- جلد 6- ص 358

2. محاسن ج 2 ص 554 - مکارم الاخلاق- ص 198

3. مکارم الاخلاق: ج 376 ح 1251

4. طب‌الرضا/ص 270 و 271

5. طب‌الرضا – طب و بهداشت از امام رضا (ع) ص 53

6. بحار الأنوار، جلد 62، صفحه 324

7. الکافی 6 ر 328

 

فرآوری: مریم مرادیان نیری

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

---

منابع:

باشگاه خبرنگاران

قدس آنلاین

هفته‌نامه غذا

روزنامه خراسان

توصیه های پزشکی امام رضا (ع) برای فصل زمستان

---

امام رضا (ع) در حوزه سلامت و پیشگیری از بیماری و برای تقویت سیستم دفاعی بدن و حفظ تندرستی دستورالعمل‌های مفیدی ارائه کرده‌اند که حجامت، رعایت اعتدال، توجه به تدابیر ماه‌ها و فصل‌ها و استفاده از میوه‌ها و غذاهای متناسب با زمان و مکان از این جمله است.

---

 

امام رضا (ع) در یک سفارش کلی درباره زمستان توصیه می‌کنند که: باید غذاهای پرانرژی مصرف کرد. مالیدن روغن و ماساژ استخوان‌ها در حال استراحت با روغن‌های شب‌‎بو،‌ زیتون و گل سرخ به تقویت و استحکام کمک می‌کند. مصرف سیر نیز هفته ای یکبار مفید است. مصرف خرما گاهی با شیر و تخم مرغ مناسب است و از سستی اواخر و نیمه دوم زمستان و اوایل بهار جلوگیری می‌کند.

 

دی ماه

در مورد ماه اول زمستان که همان دی ماه می‌باشد، قبلا توضیحاتی ارائه شده است که با کلیلک بر روی این جمله می‌توانید آن را مطالعه نمایید.‌

 

بهمن ماه

کانون آخر یا کانون دوم مطابق گاهشماری رومی تقریبا با ماه بهمن شمسی برابر است و به طور دقیق‌تر از 23 دی تا 23 بهمن را شامل می‌شود. امام رضا (ع) بر اساس ماه‌های رومی سفارش‌هایی را برای تغذیه و سلامت و نیز حفظ الصحه متذکر شده و خصوصیات هر ماه و تدبیر هر یک از آن‌ها را بیان داشته اند.

امام رضا (ع) در رساله ذهبیه ضمن توصیه کلی به مأمون در باره مزاج‌ها و زمان و مکان می‌فرماید: « إن قوة النفس تابعة لأمزجة الأبدان، وان الأمزجة تابعة للهواء، وتتغیر بحسب الهواء، فی الأمکنة... ». بدان که نیروی روح پیرو مزاج‌های مختلف بدن است و مزاج‌ها خود تابع هوا هستند و با تغییر هوا دچار دگرگونی می‌شوند و... (1)

امام رضا (ع) ضمن برشمردن خصوصیات ماه‌ها در باره ویژگی‌های بدن در ماه کانون دوم یا همان بهمن ماه می‌فرماید: واحد وثلاثون یوماً یقوى فیه غلبة بلغم ینبغی أن یتجرع فیه الماء بالریق، وینفع الاحساء فیه مثل البقول الحارة کالکرفس، والجرجیر، والکراث، وینفع فیه دخول الحمام، والتمریخ بدن الخیری وما ناسبه ویحذر فیه الحلو، وأکل السمک الطری واللبن ... »؛ (2)

مصرف سیر نیز هفته ای یکبار مفید است. مصرف خرما گاهی با شیر و تخم مرغ مناسب است و از سستی اواخر و نیمه دوم زمستان و اوایل بهار جلوگیری می‌کند

اولین نکته ای که امام رضا (ع) به آن اشاره می‌کنند آن است که در این ماه بلغم زیاد می‌شود. بلغم همان سیستم ایمنی بدن و از جنس آب و سرد و تر است که در طب سنتی با عنوان مزاج زمستانی از آن یاد می‌شود. از فصل زمستان، سن کودکی و پیری، فربهی، غذاهای تر و سرد خوردن(ماهی، ماست، و...) به عنوان عوامل افزایش بلغم نام می برند. از این رو برای این ماه مصرف موادی مثل: گوشت (شتر، گوسفند، کبوتر، سار، گنجشک)، ادویه جات (هل، دارچین، زنجبیل، زیره، زعفران، زنیان، سیر، موسیر،خردل) و سبزیجات (کرفس، نعناع، ریحان، جعفری، ترخون، مرزه، کلم، مارچوبه، نخود، گردوی هندی، قدومه شیرازی، کدو حلوایی، لیمو ترش و گندم) مفید است.

از جمله توصیه های امام رضا(ع) در رساله ذهبیه درباره این ماه، مصرف کمی آب گرم در صبح به صورت ناشتا است که توصیه می‌کنند بهتر است این آب گرم را یک مرتبه سر کشید.

سفارش دیگر امام رضا (ع) خوردن حبوبات گرم، کرفس، ترتیزک، سیر، پیاز کوهی و استحمام خوب است که همانطور که اشاره کردیم باعث کاهش بلغم می‌شود.

رفتن به حمام هم از این نظر که با تعریق بدن بلغم دفع می‌شود مورد سفارش امام رضا (ع) بوده است.

توصیه دیگر امام رضا (ع) برای این ماه ماساژ و روغن مالی بدن با استفاده از روغن‌های گرم مانند روغن خیری (شب بو) و روغن‌های مشابه است که طبیعت گرم دارند. در همین زمینه امام رضا (ع) می‌فرماید: ادهنوا بالبنفسج فانه بارد فی الصیف و حار فی الشتاء؛ با روغن بنفشه خود را خوشبو کنید زیرا در تابستان سرد و در زمستان گرم است.(3)

و آخرین توصیه امام رضا(ع) در رساله ذهبیه برای این ماه پرهیز از مصرف شیرینی‌ها، ماهی تازه و ماست است که مصرف همه این‌ها باعث افزایش سردی و بلغم است و مایه بیماری در بدن است. (4)

 

اسفندماه

مطابق گاه شمار یونانی شباط به آخرین ماه زمستان اطلاق می‌شود که به طور تقریبی با اسفند ماه ما برابر است.  امام رضا (ع) در رساله ذهبیه در مورد ویژگی‌های اسفندماه می‌فرماید: (شباط) ثمانیة و عشرون یوما تختلف فیه الریاح و تکثر الامطار و یظهر فیه العشب و یجرى فیه الماء فی العود و ینفع فیه اکل الثوم و لحم الطیر و الصیود و الفاکهة الیابسة و یقلل من اکل الحلاوة و یحمد فیه کثرة الجماع و الحرکة و الریاضة؛ شباط بیست و هشت روز است، بادها در آن مختلف مى‏شود باران زیاد می‌بارد، گیاه و علف سر از زمین بیرون مى‏آورد، آب در شاخه‏هاى درختان جارى مى‏شود، خوردن سیر و گوشت پرندگان و شکار و میوه‏هاى خشک شده سودمند است و حرکت و فعالیت و کار در این ماه بسیار نیکو است.(5)

امام رضا (ع) در این بخش از سخنان خود این ماه را مقدمه بهار برشمرده و به خصوصیات طبیعی و جوی آن اشاره می‌کنند و * در اولین توصیه برای این ماه خوردن سیر را توصیه می‌کنند هرچند در بیانی دیگر فرموده اند که در فصل بهار باید از خوردن پیاز و سیر و ترشی پرهیز کرد، اما استفاده از این گیاه را برای آخر زمستان مفید دانسته و فرموده اند: و ینفع فیه اکل الثوم؛ خوردن سیر در این ماه نافع بدن است.

‎در روایات از سیر به عنوان شفای هفتاد نوع بیماری یاد شده و خواص فراوانی برای آن ذکر شده است. در حال حاضر هم از سیر برای کاهش میزان کلسترول و کاهش خطر بروز بیماری‌های قلبی عروقی و نیز برای بهره مندی از خواص ‏ضدمیکروبی آن استفاده می‌شود. امام رضا(ع) در بیانی دیگر می‌فرماید: هر کس می خواهد بادی دامنگیر او نشود، در هر هفت روز، یک بار سیر بخورد.(6)

* دومین توصیه امام رضا (ع) برای این ماه خوردن گوشت پرنده و شکار است. در اواخر زمستان از این جهت که هنوز سرماى زننده آن گاهى ما را تعقیب مى‏کند بدن نسبت به ماه‌هاى بعد محتاج به حرارت بیشترى است و در میان خوراکى‏ها گوشت حرارت زیادترى تولید مى‏کند. از این رو امام رضا (ع) در باره فواید و خواص مفیدمصرف گوشت در بیانی دیگر به نقل از امام على (ع) می فرمایند: ذُکِرَ عِندَ النَّبِیِّ صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم اللَّحمُ وَالشَّحمُ ، فَقالَ : لَیسَ مِنهُما بَضعَةٌ تَقَعُ فِی المَعِدَةِ إلاّ أنبَتَت مَکانَها شِفاءً ، وأخرَجَت مِن مَکانِها داءً؛ نزد پیامبر (ص) از گوشت و پیهْ یاد شد. فرمودند: هیچ پاره‏اى از این دو در معده جاى نمى‏گیرد، مگر این که در جاى آن، شفا مى‏روید و بیمارى‏اى از آن جا مى‏رود.( 7)

* و توصیه سوم امام رضا (ع) برای این ماه استفاده از خشکبار و میوه های خشک است. از این رو می‌فرماید: و الفاکهة الیابسة؛ وخوردن میوه‏هاى خشک مفید است که مراد از میوه‏هاى خشک ظاهرا خشکبار است مانند پسته و بادام و فندق و گردو و سنجد و امثال آن که ما پیش از این در خواص برخی از آنها مثل گردو ، سنجد و ... از نگاه امام رضا (ع) سخن گفتیم.

در اسفند ماه به خاطر اختلالاتی که در مزاج پیدا می‌شود، جریان خون مختل شده و پوست بدن دچار مشکل می‌شود و برخی نارسایی‌ها در مفاصل و استخوان‌ها پدید می‌آید که به خاطر همین امام رضا (ع) می‌فرماید: در ماه شباط باید از مقدار مصرف شیرینى کم کرد

بخشی از توصیه های امام رضا (ع) برای این ماه توصیه‌های پرهیزی است که نباید انجام داد. از این رو آن حضرت می‌فرماید: و یقلل من اکل الحلاوة؛ و باید از خوردن شیرینی جات بکاهد. در اسفند ماه به خاطر اختلالاتی که در مزاج پیدا می‌شود، جریان خون مختل شده و پوست بدن دچار مشکل می‌شود و برخی نارسایی‌ها در مفاصل و استخوان‌ها پدید می‌آید که به خاطر همین امام رضا (ع) می‌فرماید: در ماه شباط باید از مقدار مصرف شیرینى کم کرد.

و توصیه آخر امام رضا (ع) برای این ماه افزایش تحرک و ورزش و فعالیت‌های بدنی است. فعالیت‌های بدنی خود به بیدار شدن اعصاب کمک می‌کند چرا که در سرماى زمستان اعصاب به نوعی رخوت دچار شده و سلول‌هاى مرده همچنان در جاى خود مانده‌اند که با حرکت و فعالیت و ورزش احیا می‌شوند.(8)

امام رضا (ع) در بیانی دیگر در مورد تحرک و آثار ورزش در ایجاد نشاط معتقدند که جنبش بیش از اندازه و خسته ساختن اعضای بدن باعث فرسودگی جسم و جان خواهد شد و موجبات حزن و درد را فراهم می‌سازد؛ اما اگر تقلا و جنبش به حد اعتدال باشد باعث نشاط و شادمانی انسان می‌گردد و او از این فعالیت لذت خواهد برد.

 

نقش تغذیه در تربیت از نگاه امام رضا (ع)

---

مطابق تعالیم قرآن و آموزه های اهل بیت علیهم السلام تغذیه نه تنها بر جسم انسان تأثیرگذار است بلکه سایر خصوصیات روحی و رفتاری او را تحت تأثیر خود قرار می دهد.

---

قرآن در توصیه ای کلی به پیامبر (ص) می فرماید:

یَا أَیُّهَا الرُّسُلُ کُلُوا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا؛ ای پیامبران، از طیبات بخورید و کارهای شایسته کنید. این آیه عمل صالح را در گرو تغذیه از طیبات می داند.

در جایی دیگر می فرماید: فلینظر الانسان الی طعامه، ای انسان به غذای خود بنگر، که این آیه هم حکایت از تأثیر گذاری تغذیه بر رفتارهای انسان دارد.

و نیز می فرماید: یا أَیّهَا النّاسُ کُلُوا مِمّا فِی اْلأَرْضِ حَلالاً طَیِّبًا وَ لا تَتّبِعُوا خُطُواتِ الشّیْطانِ؛ ای مردم از آنچه در زمین است، حلال و پاکیزه را بخورید و از گام‌های شیطانی پیروی نکنید». (1)

 

تغذیه و خوراک می تواند نقش‌ بسزایی را در تکوین نفس انسان و قوای ادراکی او ایفا نماید. در روایات اسلامی هم به صراحت از آثار برخی از غذاها در تقویت حافظه و ازدیاد عقل یا بالعکس خبر داده است.

 

امام رضا ( علیه السّلام ) می فرماید : … اِنَّ الخَلَّ یَشُدُّ الذِّهنَ وَ یَزیدُ فی العَقلِ. سرکه، ذهن(انسان) را بیشتر و عقل را زیاد می کند.(2)

رفتار و کردار آدمی همواره از توان جسمی او تبعیت می کند و فقر و ناداری که خود عامل سوء تغذیه است می تواند کارکردهای بدن را مختل کرده و باعث بروز رفتارهای ناهنجار شود. امام رضا (ع) در مذمت فقر می فرماید: المسکنة مفتاح البوس . بینوایی کلید بدبختی و بیچارگی است.(3)

 

همانطور که اشاره شد تغذیه از طیبات و غذاهای حلال همواره در متون دینی مورد سفارش بوده است. تغذیه از مالی که توسط کسب حرام به دست آمده آثار سوء و غیر قابل جبرانی در پی دارد.امام رضا (ع) در حدیثی خوردن مال یتیم را مساوی کشتن او دانسته است چون او را به گریبان تهیدستی و بی‌نوایی انداخته است. (4)

 

خوراک‌های گوناگون، سوخت و ساز بدن را تحت‌ تأثیر قرار می‌دهد. در روان‌شناسی جدید نیز تمرکز به مغز و سیستم عصبی نهاده شده و تأثیرات زیستی بر کارکرد مغز مورد توجه واقع شده است. از این رو تغذیه تأثیرات تکوینی بر نفس دارد چرا که نفس مرتبط با بدن است و قوای ادراکی انسان تحت‌تأثیر آن است و تغذیه حلال و پرهیز از تغذیه با آن چه حرام است نیز بر تربیت انسان موثر است. امام ‌رضا (ع) می‌فرماید: خدای متعال هیچ خوردنی و نوشیدنی را جایز نکرده مگر آن‌چه در آن سود و صلاحی است و هیچ چیزی را ممنوع نکرده مگر آن‌چه در آن زیان و نابودی و تباهی بوده است. پس هرچه سودمند و توان‌بخش جسم باشد و به بدن آدمی نیرو بدهد حلال است.(5)

 

یکی از مواردی که بر اخلاق آدمی و روحیات روانی او موثر استپرخوری و زیاده روی در خوردن است. امام رضا (ع) در این زمینه می فرماید: اگر مردم در خوردن به کم بسنده می داشتند، بدن هایشان سالم بود. (6)

 

امام رضا (ع) همچنین در این زمینه می فرماید: بدن همانند زمین پاک و آماده برای زراعت است که اگر در آبادانی و آب دهی به آن مراقبت شود، به گونه ای که آب، نه بیشتر از نیاز به آن برسد تا آن را غرق کند و نه از اندازه کمتر باشد تا آن را به خشکی گرفتار سازد، آبادانی اش استمرار می یابد و خرمی اش بیشتر می گردد و کشت آن برکت می یابد، اما اگر از آن غفلت شود، به تباهی می گراید و علف هرز در آن می روید. بدن چنین حکایتی دارد و تدبیر آن در خوراک و نوشیدنی، چنین است. پس سامان و سلامت می یابد و عافیت در آن ریشه می گسترد. بنگر که چه چیز با تو و با معده ات سازگار است و تن تو با چه چیز نیرو می گیرد و چه خوردنی و نوشیدنی ای برای بدنت سالم تر است، همان را برای خویش مقرر بدار و خوراک خود گیر. (7)

در روایات از پرخوری نهی شده است؛ چرا که کسی که پرخوری می‌کند نمی تواند عبادت را با توجه و حضور انجام دهد و عابد حقیقی نیست و غذای زیاد مانع حضور

در عبادت است و کسی که عابد حقیقی است و مشتاق عبادت است به کمترین

مقدار غذا اکتفا می کند تا در عبادت موفق باشد

در سیره تربیتى- بهداشتی امام رضا(ع) علاوه بر توجه به سایر ابعاد، به رعایت ‏بهداشت، تغذیه سالم و نیز عوامل غیر مادى موثر در سلامتى مانند صدقه ‏و عقیقه توجه خاص شده است. امام رضا (ع) عقیقه کردن براى پسر و دختر، نامگذارى، تراشیدن موهاى سر نوزاد در روز هفتم و معادل وزن موها طلا یا نقره صدقه دادن را لازم شمرده و فرموده اند: فرزندانتان را در روز هفتم‏ ختنه کنید؛ زیرا ختنه باعث پاکى بیشتر و رشد سریع‌تر آنان مى‏شود. آن حضرت ضمن توجه به نکات تربیتی از رعایت نکات تغذیه ای غافل نبوده و همواره به تغذیه صحیح سفارش می کردند. یحیى صنعانى ‏مى‏گوید: در « منا » بر حضرت رضا(ع) وارد شدم، در حالى که جواد(ع) در دامان ‏حضرت نشسته بود و حضرت به او موز مى‏داد.

 

همانطور که اشاره شد در روایات از پرخوری نهی شده است؛ چرا که کسی که پرخوری می‌کند نمی تواند عبادت را با توجه و حضور انجام دهد و عابد حقیقی نیست و غذای زیاد مانع حضور در عبادت است و کسی که عابد حقیقی است و مشتاق عبادت است به کمترین مقدار غذا اکتفا می کند تا در عبادت موفق باشد. از این رو امام رضا (ع) می فرماید: پرهیز از یک چیز، واگذاردن آن نیست. پرهیز از یک چیز تنها کم خوردن از آن است.(8) و در جایی دیگر می فرماید: هیچ چیز نزد خدا منفورتر و مکروه تر از پرخوری نیست.(9)

 

پانوشتها:

1. بقره: 168

2. اصول کافی، ج 6، ص 229

3. الحیاة ج4، ص284

4. شیخ صدوق، 1378، ج 2، ص92

5. محمدرضا حکیمی، الحیاة، ج 6، ص 126

6. بحار الانوار، ج 66، ص 425، حدیث 41

7. بحار الانوار ،ج 62 ،ص 310

8. بحار الانوار ،ج 62، ص 140، حدیث 1

9. عیون اخبار الرضا،ج2، ص 36،ح91

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

---

قدس آنلاین – حسینعلی پورافضلی

احادیث نقل شده در خصوص اهمیت شیر گاو

---

در کتاب معتبر کافی از امام صادق (ع) روایت شده است که شخصی از ایشان پرسید: من در بدنم احساس ضعف می‌کنم. فرمودند: بر تو باد مصرف شیر چرا که گوشت را می‌رویاند و استخوان را استحکام می‌بخشد.

---

از امام باقر(ع) به نقل از حضرت رسول (ص) بیان شده است که: در شیر گاو درمان هر دردی است.همچنین فرمودند: بر شما باد مصرف شیر گاو چرا که گاو از هر شجری (علوفه‌های مختلف مفید) می‌خورد و شیر آن درمان هر دردی است. مشابه این حدیث از پیامبر خدا (ص) در چند جای دیگر هم نقل شده است. احتمالا منظور این است که چون این حیوان از انواع رُستنی‌های مفید تغذیه می‌کند و خدا غریزه گاو را بر این گذاشته که از چه گیاهی تغذیه کند، مواد مغذی مختلفی به بدنش وارد می‌شود که همین مواد در شیرش نیز ترشح می‌شود؛ از اینرو شیر حاصله  برای بدن انسان بسیار مفید است.

 

در حدیثی از امام علی (ع) آمده است: «نوشیدن شیر شفای هر درد است مگر مرگ». در احادیث و طب سنتی وقتی اشاره به نوع شیر نمی‌شود منظور شیر گاو است. در این حدیث به شفا بودن شیر اشاره شده است که اهمیت فوق العاده و خواص گوناگون نهفته در شیر را تاکید می‌نماید و تلویحا به این نکته اشاره دارد که برای بسیاری از بیماری‌ها و دردها (حتی بیماری‌های شدید، مزمن یا صعب العلاج) می‌تواند مفید باشد و جای تامل و کار و تجربه فراوان دارد.

در کتاب معتبر کافی از امام صادق (ع) روایت شده است که شخصی از ایشان پرسید: من در بدنم احساس ضعف می‌کنم. فرمودند: بر تو باد مصرف شیر چرا که گوشت را می‌رویاند و استخوان را استحکام می‌بخشد. همانگونه که در ادامه خواهد آمد، شیر خوب طبیعی یک غذای کامل بوده و مزاج آن گرم و تر می‌باشد و لذا قابلیت رشد دهندگی بدن و تامین نیازهای آن را داشته، باعث بازسازی و رشد عضلات (که مزاج آن ها نیز گرم و تر بوده و از غذاهای هم مزاج خود تغذیه می کنند) بدن می‌شود. وقتی که نیازهای غذایی و انرژی بدن و سلول ها و مخصوصا عضلات (که حجم زیادی از بدن را تشکیل می دهند) تامین شد، مسلما ضعف نیز از بین خواهد رفت که در حدیث شریف نیز به همین مطلب اشاره شده است. همچنین در این کلام نورانی در مورد استحکام استخوان نیز مطلب دقیقی فرموده اند. امروزه همگان می دانند در پزشکی رایج یکی از چیزهایی که برای تامین ذخایر املاح استخوان (که مهمترین و معروفترین آن ها کلسیم می‌باشد) و لذا جلوگیری از نرمی یا پوکی استخوان توصیه می‌شود، شیر است؛ مخصوصا برای اطفال و بعد از میانسالی (قبل و حین پیری).

از امام صادق (ع) همچنین نقل شده است که برای گلودرد چیزی جز نوشیدن شیر نیافته‌ایم. یکی از مشکلات شایع مردم، مخصوصا در فصل سرما، انواع گلودرد (التهابی، آلرژیک و حساسیتی، ویروسی و ...) می‌باشد که یکی از راهکارهای کمک به بهبود آن نوشیدن شیر است. شیر به دلیل رطوبت و لینتی (نرم کنندگی) که دارد، با بهبود وضعیت مخاطات (که نوعی رطوبت طبیعی بدن هستند)، از جمله مخاط حلق و حنجره، هم التهابات حلق (فارنژیت) و لوزه ها را برطرف کرده لذا منجر به کاهش یا بهبود درد و تورم گلو می‌شود؛ و هم با مرطوب و نرم کردن حنجره (که دائما بدنبال عبور هوا و حرکت تارهای صوتی در معرض آلودگی و خشکی است) برای رفع گرفتگی و خشکی صدا (لارنژیت) مفید می‌باشد.

حدیثی از امام علی (ع) در کتاب کافی نقل شده است که «شیر گاو  داروست» یعنی ما می‌توانیم در درمان بعضی از بیماری‌ها از شیر گاو بعنوان دارو استفاده کنیم. تا اینجا متوجه شدیم شیر هم باعث تقویت بدن و رشد می‌شود هم در درمان بیماری موثر است.

در حدیث دیگری از حضرت علی (ع) نقل شده است که «شیر گاو درمان است»‌ که با حدیث قبلی متفاوت است؛ چون درمان واژه کلی‌تری نسبت به دارو است و در واقع دارو یکی از روش‌های درمان است.

 

در کتاب کافی به نقل از شخصی ‌آمده است:  از عارضه ای که در معده احساس می کردم، نزد امام باقر (ع) اظهار ناراحتی نمودم به  من فرمودند: چه چیز تو را از نوشیدن شیر گاو باز می‌دارد؟ آن‌گاه از من پرسیدند: آیا هرگز شیر نوشیده‌ای؟ گفتم: ‌آری ،بارها. پرسیدند: آنرا چگونه یافته‌ای؟ گفتم: دیده‌ام که معده را می‌پالاید و به کلیه‌ها پوششی از چربی می‌دهد و اشتها به غذا می‌آورد. سپس حضرت به من فرمودند: اگر اکنون زمانش بود به ینبع (نام مکانی بوده است) برای نوشیدن شیر می‌رفتیم.

در این حدیث نیز تاکید به مصرف شیر شده است. البته چند مورد از خواص شیر در این حدیث بیان شده است. در متون و محاورات قدیم گاهی منظور از معده، کل سیستم گوارش از قبیل روده می‌باشد. تمیز کردن و پاک کردن کل سیستم گوارش یکی از خواص شیر بشمار آمده است. همه ما بارها تجربه کرده‌ایم و متوجه شده‌ایم که شیر لینت دهنده مزاج است و باعث پاکسازی معده و روده می‌شود. همچنین در حدیث اشاره شده است که شیر پوششی از چربی به برخی اعضا از جمله کلیه می‌دهد.

از امام صادق (ع) همچنین نقل شده است که برای گلودرد چیزی جز نوشیدن شیر نیافته‌ایم

همانگونه که ذکر شد از دیدگاه طب سنتی، شیر باعث باطراوت کردن (مرطوب نمودن) اعضای بدن می‌شود و یکی از مصادیق رطوبت ذکر شده در طب سنتی، چربی های موجود در بدن و دور اعضا بوده که برای عضو و عملکرد آن لازمند. پاکسازی و پالایش گوارش منجر به افزایش اشتها نیز می‌گردد چون در بسیاری موارد علت بی‌اشتهایی، تجمع مواد زاید و فاسد در سیستم گوارش است که در نتیجه آن اشتها تحریک نمی‌شود تا مواد جدیدی به مواد فاسد باقیمانده قدیمی اضافه نشده و لذا مشکل بدتر و مزمن تر نشود؛ که این یک واکنش دفاعی بدن است. در واقع یبوست که خود عامل نفخ و تهوع و بی‌اشتهایی است، با مصرف شیر تا حد زیادی رفع می‌شود. تا زمانی‌که پاکسازی بدن بطور کامل انجام نشود، فرد از خوردن غذای جدید لذت نمی‌برد چون با اشتهای خوب و مناسب آن را میل نمی‌کند. در حدیث به نوع عارضه معده آن شخص اشاره نشده و باید به این نکته مهم توجه داشت که شیر برای برخی از مشکلات گوارش از جمله بعضی انواع یبوست مفید است و نه الزاما برای همه مشکلات گوارش؛ پس ممکن است با مصرف نابجا حتی منجر به برخی از ناراحتی ها در معده شود.نتیجه این که برخی احادیث یا اکثر احادیث طبی الزاما قابل تعمیم به همه مردم و بیماری‌ها نیستند.

 

در کتاب کافی حدیثی از امام کاظم (ع) نقل شده به این مضمون که مصرف شیر تازه به همراه عسل برای افرادی که دچار اختلال (دگرگونی) در ترکیب مایع جنسی هستند مفید است. امروزه در ناباروری‌های مردان زیاد مشاهده می‌شود که در آزمایش اسپرم آنها ترکیب اسپرم حالت نرمال و طبیعی نداشته و تعداد، تحرک و شکل اسپرم غیر طبیعی است. که همین مسئله عامل ناباروری است و درمان مفصلی در طب سنتی دارد که یکی از توصیه‌های غذایی در این مورد مصرف شیر و عسل می‌باشد.

 

در مطلب بعدی در مورد احادیث مرتبط با شیر شتر و شیر الاغ خواهیم پرداخت.
 

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

---

منبع: دنیای تغذیه - دکتر سید مهدی میرغضنفری، پزشک و دکترای تخصصی فیزیولوژی

احادیث نقل شده در خصوص شیر چهارپایان

---

در مطلب قبلی احادیث مربوط به شیر گاو را آوردیم. در این مطلب هم به احادیث مربوط به شیر شتر، بز و الاغ می‌پردازیم. با ما همراه باشید...

---

احادیث در زمینه شیر شتر
از حضرت محمد (ص) در دو جا نقل است که شیر شتر درمان بیماری ذَرَب است. ذرب، نوعی بیماری معده است که در آن، فرد مشکل هضم و جذب غذا دارد، در نتیجه موجب اسهال می‌شود. اینجا مشخص می‌شود که شیر حیوانات مختلف، با هم در خصوصیات و خواص متفاوت می‌باشند و گاهی شیر نوعی حیوان ممکن است به عنوان دارو مصرف شود و نه غذا. گاهی شخص به دلیل خشکی یا زخم مخاط گوارش، از هضم و جذب غذا ناتوان می‌شود و لذا غذای هضم نشده را به صورت اسهال دفع می‌نماید.

 شاید بتوان بعضی انواع بیماری‌های التهابی روده را در این مقوله گنجاند. شیر می‌تواند با ترمیم و بهبود مخاط، به هضم و جذب غذا کمک نماید. در توضیح این  حدیث و در ادامه توضیح حدیث قبل در مطلب قبلی باید یادآور شویم خیلی اوقات فرمایش و توصیه پیامبر و ائمه بزرگوار خطاب به شخص سوال کننده بوده و برای بیماری خاصی که آن فرد داشته (در آن زمان و آن مکان)  تجویز شده‌اند.

در اینجا برای بعضی این سوال ایجاد می‌شود که پس چرا ما با خوردن شیر مشکل گوارشی و نفخ پیدا می‌کنیم و معده‌مان اذیت می‌شود. جواب این است که اولاً شیرها با هم بسیار متفاوت‌اند؛ ثانیاً بیماری‌ها در افراد مختلف با هم فرق دارند و حتماً باید پزشک حاذق متخصص طب سنتی شخص بیمار را دقیق ویزیت نماید تا بر اساس طبع و مشکل هر فرد تجویز لازم داده شود. در احادیث به‌طور کلی بیان شده که شیر خوب است و جامعه پزشکی باید روی این مسئله کار کند و جوانب آن را در نظر بگیرد ولی اینکه بگوییم برای هر دردی به هر میزان، شیر خوب است، علمی نبوده و جای بحث فراوانی دارد. در مواردی که مصرف شیر ایجاد مشکل برای فرد می‌کند حتماً باید پزشک بیمار را معاینه نموده و در صورت مفید بودن مقدار و طرز مصرف را به وی توصیه نماید.

 

شیر حیوانات مختلف، با هم در خصوصیات و خواص متفاوت می‌باشند و گاهی شیر نوعی حیوان ممکن است به عنوان دارو مصرف شود و نه غذا

حدیث در مورد شیر الاغ
در کتاب کافی در مورد شیر الاغ احادیثی آمده که نشان می‌دهد این نوع شیر نیز بیشتر خاصیت دارویی دارد. از فردی نقل شده است که همراه امام صادق (ع) ناهار خوردم. به من فرمود می‌دانی این چیست؟ گفتم:‌ خیر. فرمود: این ماست چکیده شیر الاغ است، آن را برای یکی از بیماران خود فراهم ساخته‌ایم. اگر دوست داری از آن بخوری، میل کن. در واقع نکته حدیث اینجاست که شیر الاغ خاصیت درمانی دارد و مصرف آن برای همه - مخصوصاً اگر به آن عادت ندارند - مناسب نیست. در حدیث دیگری نیز مشابه این مورد در کتاب معتبر کافی ذکر شده است.
 

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

---

منبع: دنیای تغذیه - دکتر سید مهدی میرغضنفری، پزشک و دکترای تخصصی فیزیولوژی

 

غذا خوردن به سبک ایرانی - اسلامی

---

غذاخوردن در هر کشوری آداب و سبک خاص خود را دارد؛ مثلاً آدابی که چینی‌ها، ژاپنی‌ها یا ایتالیایی‌ها هنگام غذا خوردن رعایت می‌کنند با سبک و آیین غذا خوردن ما ایرانی‌ها تفاوت‌های زیادی دارد.

---

در سبک و آداب غذا خوردن ما ایرانی‌ها برتری‌ها، مزایا و ویژگی‌هایی گنجانده شده که برگرفته از سنت وآموزه‌های دینی‌ماناست که توجه به آن سهم بسزایی در حفظ سلامت و ایفای شخصیت ما دارد که متأسفانه این آداب و آموزه‌های ارزشمند در حال تحریف و تغییر بوده و نیاز به احیا دارد.
نسل جوان ما تقریباً با آن سفره‌هایی که روی زمین پهن می‌شد وخانواده دور آن می‌نشستند، بیگانه است و در نتیجه بعضی آداب صحیح غذا خوردن به سبک ایرانی و اسلامی را نیز نمی‌دانند. اغلب جوانان ما به غذاهای فرنگی و سرپایی که اغلب ساندویچی است و در سینی‌های تک‌نفره ارائه می‌شود عادت کرده‌اند، سفره جای خود را به میز، و غذاهای اصیل و سنتی ایرانی جای خود را به غذاهای کنسروی و فرنگی داده ضمن این‌که آداب خوردن غذاهای فرنگی جایگزین آداب غذاهای اصیل ایرانی شده است، اما آیا می‌دانید بر طبق آموزه‌های دینی و تغذیه‌ای غذا خوردن دور سفره چه آدابی دارد؟
بد نیست بدانید بر اساس تحقیقات انجام‌شده هنگامی‌که با افراد موردعلاقه‌مان بخصوص همسر، فرزند و پدر و مادر غذا می‌خوریم هورمون‌هایی در بدن ترشح می‌شود که به هضم و جذب غذا کمک کرده و از استرس و اضطراب می‌کاهد.

سر سفره به حقوق یکدیگر احترام بگذاریم
شاید افرادی را دیده باشید که در یک مهمانی هنگام خوردن غذا آداب صحیح یا حریم ادب را رعایت نمی‌کنند یا به غذاهایی که در جلوی آنان قرار گرفته قانع نیستند و مدام در حال تقلا برای رسیدن به بهترین و بیشترین‌های سفره هستند یا دیده‌اید کسانی را که مدام در حال شمارش لقمه غذای دیگران و به استهزا گرفتن آنان هستند.
در این خصوص اهل‌بیت (ع) ضمن این‌که بر حضور جمع خانواده کنار سفره تأکید فراوانی داشته‌اند آداب مخصوصی را نیز رعایت می‌کردند. از جمله این‌که پیامبر (ص) افراد را از نگاه بیش‌ازاندازه به لقمه و دهان دیگران بر سر سفره بر حذر می‌داشتند، چراکه این نگاه آن‌ها را معذب کرده و آرامش فرد را برای خوردن سلب می‌کند. ازاین‌رو ایشان برای ایجاد فضایی آرام و خودمانی، اغلب سفره‌های دراز برپا می‌کردند و به کسانی که روبه‌رویشان می‌نشستند غذا تعارف کرده و همین‌طور لقمه‌ای برای آن‌ها می‌گرفتند و هیچ عجله‌ای برای کنار کشیدن از سفره از خود نشان نمی‌دادند و همیشه صبر می‌کردند سفره به‌طور کامل جمع شود و بعد بلند می‌شدند، اما نکته مهمی را که حضرت رسول در مورد آداب سفره بسیار جدی مطرح کرده‌اند آن است که هنگام پهن ‌شدن سفره هر کس باید هر آنچه را که پیش رویش گذاشته شده بخورد و باید به حقوق دیگران در آنچه در سفره غذاست احترام بگذارد. در غیر این صورت سبب بروز بددلی و تنفر در اطرافیان می‌شود و این درست مصداق افرادی است که وقتی با میز یا سفره‌ای پر از غذا مواجه می‌شوند با حالتی تهاجمی به دنبال بهترین و بیشترین‌های سفره‌اند.

«بسم‌الله» و «الحمدالله» یادمان نرود
هر فرد مسلمانی موظف است هنگام شروع به خوردن غذا نام خداوند را با گفتن بسم‌الله بر زبان بیاورد. همان عبارتی که بدون اغراق بیشتر ما در کنار سفره و با دیدن غذاهای رنگارنگ گفتن آن را فراموش می‌کنیم، اما باید بدانیم خداوند تعالی می‌فرماید آنچه را که نام خدا بر آن برده نشده، تناول نکنید. سنت پیامبر (ص) هم بر این بود که هر چیزی را که می‌خواستند میل کنند ـ حتی مقدار کمی نمک ـ بسم‌الله می‌گفتند. پس بهتر است بر سفره غذا بسم‌الله با صدای بلند گفته شود، چراکه نه‌تنها بلند گفتن آن مستحب است بلکه دیگران بخصوص نسل جوان امروزی را در صورت فراموشی به یادآوری وامی‌دارد و هنگامی‌که از غذا خوردن فارغ شدید الحمدلله بگویید و شکر نعمت به‌جای آورید و همچنین از میزبان تشکر کنید. این را هم بدانید قبل و بعد از خوردن غذا باید دست‌ها و دهان را با آب بشویید و خشک کنید، زیرا رعایت نکردن بهداشت سبب بروز بیماری و تنفر افرادی می‌شود که با شما سر یک سفره غذا می‌خورند.

غذای داغ نخوریم
پیامبر (ص) افراد را از خوردن غذای داغ منع می‌کردند و می‌فرمودند خداوند آتش را در غذای ما قرار نداده است و تأکید داشتند غذای داغ نه‌تنها برای سلامت زیان‌آور است، بلکه موجب می‌شود فرد با عجله غذایی را بخورد که طعم آن چندان مشخص نیست. در طب جدید هم ثابت شده است از آنجا که بافت‌های بدن با غذاها و نوشیدنی‌های داغ هماهنگ نیست، خوردن آن می‌تواند سرعت تخریب و تکثیر سلول‌های بدن را افزایش داده و احتمال ایجاد تومور و ریسک ابتلا به سرطان مری را افزایش دهد. همچنین غذای داغ می‌تواند روی ساختار مینای دندان اثر منفی گذاشته و موجب تضعیف معده و تهوع و در نتیجه کم غذایی شود.

هنگام خوردن غذا حریم را رعایت کنیم
در دانش پزشکی و آموزه‌های دینی آمده که بهتر است نیم ساعت برای صرف غذا زمان بگذاریم و در این مدت خوب غذا را بجویم تا آن را راحت‌تر هضم کنیم. به فرمایش امام صادق (ع) غذا خوردن را طولانی کنید زیرا لحظاتش از عمرتان محسوب نمی‌شود. در شروع خوردن، سبک‌ترین غذاها را انتخاب کرده و مستحب است خوردن غذا را از کنار بشقاب، نه از وسط و بالای آن شروع کنید. غذا را با دهان بسته بجوید و زمانی که دهانتان پراست صحبت نکنید. به اندازه دهانتان لقمه بردارید و بگذارید لقمه اول از گلویتان پایین برود و سپس لقمه بعدی را بردارید.
آنچه را که از غذا در سفره می‌ریزد برای حیوانات بگذارید. غذاهایی چون مرغ و بره درسته را با ابزار خود جدا کنید و از تماس مستقیم دست بپرهیزید. تکه نان، مرغ یا گوشت استخوان‌دار، ساندویچ و چیپسی را که در ظرفتان قرار دارد، مجازید با دست بخورید. بشقابتان را بیش از حد پرنکنید و در زمان خوردن غذا سعی کنید با دیگران هماهنگ شوید. غذا را به شکلی رغبت‌انگیز و جذاب میل کنید. هنگام خوردن، لقمه‌ها را مزه‌مزه کنید و فقط روی خوردن خود تمرکز کنید تا بتوانید بیشترین لذت را از عطروطعم غذا ببرید.

در شروع خوردن، سبک‌ترین غذاها را انتخاب کرده و مستحب است خوردن غذا را از کنار بشقاب، نه از وسط و بالای آن شروع کنید. غذا را با دهان بسته بجوید و زمانی که دهانتان پراست صحبت نکنید. به اندازه دهانتان لقمه بردارید و بگذارید لقمه اول از گلویتان پایین برود و سپس لقمه بعدی را بردارید

سر سفره سیگار نکشید. اگر نوشیدنی یا غذایی خواستید که با شما فاصله داشت خودتان بلند نشوید و از کسی که در نزدیکی غذاست کمک بگیرید. اگر غذا شور، شفته، سفت یا سرد شده بود شکوه و گلایه راه نیندازید، چون مهمانان تنها هدف شما از شرکت در این مراسم را خوردن غذا می‌دانند. اگر در مهمانی در حال صرف غذا بودید و آشنایی را دیدید بلند نشوید. تکان دادن سر یا دست کافی است، چراکه بلند شدن شما موجب ناراحتی هم‌نشینتان خواهد شد.
هنگامی‌که از خوردن فارغ شدید بشقاب را به جلو هل نداده و دستتان را روی زانو قرار دهید. برای خارج کردن غذا از لابه‌لای دندان‌هایتان با نخ دندان و خلال کردن عذرخواهی کنید و به دستشویی بروید. دست بردن به داخل دهان حتی مخفیانه برای اطرافیان بسیار زننده است. پس از صرف غذا از انجام حرکات سریع و شدید اجتناب کنید. بهترین حالت برای هضم و جذب مطلوب غذا، داشتن آرامش و حرکات خفیف است.

بر سر سفره لم ندهیم
از آموزه‌های دینی است که وقتی کنار سفره می‌نشینید بدن خود را به هیچ‌چیز تکیه ندهید و هیچ‌وقت ایستاده و سرپایی غذا نخورید. تکیه دادن بر یکی از دست‌ها و با دست دیگر غذا خوردن، تکیه دادن بر پهلو، پشتی یا بالش یا خوردن غذا به حالت دمر و درازکش روی زمین نه‌تنها برای سلامت مضر بوده، بلکه از اوصاف متکبران و ستمگران است.

چه کسانی زشت غذا می‌خورند؟
بر طبق آموزه‌های دینی، کسی که قبل از آوردن غذا گرسنگی خود را حفظ نکند و چشمانش را به در اتاق یا دست هرکسی که وارد اتاق می‌شود بدوزد. فردی که صدای جویدن و بلعیدن لقمه غذایش حسی زننده در اطرافیان ایجاد کند. شخصی که لقمه را در دهانش گذاشته و با انگشتانش آن را به زور در حفره دهان جا می‌دهد. کسی که غذا را از ظرفی به ظرف دیگر می‌ریزد تا خنک شود. فردی که نان یا غذایی را از ترس این‌که دیگری بخورد به‌سوی خودش می‌کشد یا نان را تکه‌تکه کرده و برای گرم شدن زیر ظرف غذا می‌گذارد و به‌قصد خوردن، چربی دستانش را با آن پاک می‌کند. کسی که کنار لقمه را با دندانش گاز زده و بعد آن را در ظرف غذایی چون خورش یا ماست می‌کند. شخصی که در حال جویدن لقمه است و قبل از آن‌که آن را قورت بدهد دهانش باز و چشمش به لقمه بعدی است!

 

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

---

منبع: جام جم - فاخره بهبهانی

 

حدیث های درمورد نماز

معراج مؤمن

پیامبر (ص ) : الصلوة ، معراج المؤمن

نماز، معراج مؤمن است .

( کشف الاسرار، ج 2، ص .676 سرالصلوة ، ص 7، اعتقادات مجلسی ، ص 29 )

 

نماز نور مؤمن

پیامبر (ص ) : الصلوة نور المؤمن

نماز نور مؤمن است .

( شهاب الاخبار، ص .50 نهج الفصاحه ، ص 396 )

 

نشانه ایمان

پیامبر (ص ) : علم الایمان الصلوة

علامت و نشانه ایمان نمازاست .

( شهاب الاخبار، ص 59 )

 

نماز ستون دین

پیامبر (ص ) : الصلوة عماد دینکم

نماز، پایه و ستون دین شماست .

( میزان الحکمه ، ج 5، ص 370 )

 

تقرب به وسیله نماز

امام کاظم (ع ) : افضل ما یتقرب به العبد الی الله بعد المعرفة به ، الصلوة

بهترین چیزی  که بنده بعد از شناخت خدا به وسیله آن به درگاه الهی  تقرب

پیدا می کند، نماز است .

( تحت العقول ، ص 455 )

 

پرچم اسلام

پیامبر (ص ) : علم الاسلام الصلاة

نماز، پرچم اسلام است .

( کنز العمال ، ج 7، ص ,279 حدیث 1887 )

 

نماز وسیله تقرب مؤمن

پیامبر (ص ) : ان الصلوة قربان المؤمن

همانانماز خواندن وسیله نزدیکی مؤمن به خداست .

( کنز العمال ، حدیث 18907 )

 

نماز و پایه های دین

امام باقر (ع ) : بنی  الاسلام علی خمس : الصلوة و الزکوة و الصوم و الحج و الولایة

اسلام بر روی پنج پایه بنا شده است : نماز، روزه ،زکات ، حج ، ولایت .

( کافی ، ج 2، ص 17 )

 

اهل بیت (ع) و اقامه نماز

امام حسین (ع ) : "الذین ان مکنا هم فی الارض اقاموا الصلاة " قال : هذه فینا اهل البیت

(در تفسیر آیه ) "کسانی که اگر ما به آنها در زمین قدرت و حکومت دهیم ،

نماز را به پا می دارند" فرمود: این در مورد ماخاندان اهل بیت است .

( بحار الانوار، ج ,24 ص 166 )

 

نماز آخرین توصیه انبیاء

امام صادق (ع ) : احب الاعمال الی الله - عز وجل - الصلوة و هی اخر وصایا الأنبیاء

نماز، بهترین کارها نزد خداوند و آخرین وصیتهای پیامبران الهی  است .

( میزان الحکمة ، ج 5، ص 397 )

 

جایگاه نماز

پیامبر (ص ) : موضع الصلوة من الدین کموضع الرأس من الجسد

جایگاه نماز در دین ، مانند جایگاه سر در بدن است .

( کنز العمال ، ج 7، حدیث 18972 )

 

سیمای دین

امام علی (ع ) : لکل شی ء وجه و وجه دینکم الصلاة

هر چیز دارای سیماست ، سیمای دین شما نماز است .

( بحار الانوار، ج ,82 ص 227 )

 

وصیت امیرالمؤمنین (ع )

امام علی (ع ) : الله ، الله فی الصلوة ، فانها عموددینکم

خدا را، خدا را درباره نماز، چرا که ستون دین شماست .

( نهج البلاغه ، نامه ها، ص 47 )

 

کلید بهشت

پیامبر (ص ) : الصلوة مفتاج الجنة

نماز کلید بهشت است .

( نهج الفصاحه ، حدیث 1588 )

 

تداوم نماز و انتظار

پیامبر (ص ) : لا یزال العبد فی صلوة ما انتظر الصلوة

بنده مادام که منتظر نماز است در حال نماز است .

( نهج الفصاحه ، ص ,527 حدیث 2538 )

 

روشنایی چشم پیامبر (ص)

پیامبر (ص ) : قره عینی فی  الصلاة

روشنی چشم من در نماز است .

( نهج الفصاحه ، ص ,283 حدیث .1343 بحار الانوار، ج ,82 ص 193 )

 

نماز و خدمت

امام صادق (ع ) : ان طاعة الله خدمته فی الارض فلیس شی ء من خدمته یعدل الصلاة

پیروی و اطاعت از پروردگار خدمت کردن به او در زمین است وهیچ چیز در خدمت به پروردگار معادل نماز نیست .

( میزان الحکمه ، ج 5، ص 318 )

 

حقیقت نماز

پیامبر (ص) : مثل الصلاة مثل عمود الفسطاط، اذا ثبت العمودثبتت الاطناب و الاوتاد و الغشاء، و اذا انکسر العمود لم ینفع وتد و لا طنب و لاغشاء

مثل نماز مانند مثل ستون خیمه است ، هرگاه ستون ثابت باشد طنابها و میخهاو پرده ها ثابت و سودمند خواهند بود و هرگاه ستون بکشند و در هم فرو ریزد، نه میخ نافع است و نه ریسمان سودی دارد و نه پرده ای اثری  خواهد داشت .

( من لایحضره الفقیه ، ج 1، شماره 639 )

 

بهترین اعمال در قیامت

امام صادق (ع ) : ان افضل الاعمال عند الله یوم القیامة ، الصلوة

همانا بهترین عمل در روز قیامت نزد خداوند، نماز است .

( مستدرک الوسائل ، ج 3، ص 7 )

 

نماز، روش پیامبران

پیامبر (ص ) : الصلاة من شرایع الدین ، و فیها مرضاة الرب - عز و جل - فهی منهاج الانبیاء

نماز از سنتهای  دین ، و مایه خشنودی پروردگار و راه و روش پیامبران است .

( جامع احادیث الشیعه ، ج 4، ص .22 بحار الانوار، ج ,82 ص 231 )

 

نماز، سفره الهی 

پیامبر (ص ) : الا ان الصلاة مأدبة الله فی الارض قد هنأهالاهل رحمته فی کل یوم خمس مرات

آگاه باشید نماز سفره گسترده خدا در زمین است که خداوند آن را روزی  پنج  بار برای اهل رحمتش (افراد شایسته رحمت ) گوارا نموده است .

( مستدرک الوسایل ، ج 1، ص 170 )

 

ماهیت نماز

پیامبر (ص ) : ... لان الصلاة تسبیح و تهلیل و تحمید و تکبیر وتمجید و تقدیس و قول و دعوة

چون نماز، تسبیح ، تهلیل ، تکبر، تمجید، تقدیس ،قول ، و دعوت به حق است .

( جامع احادیث الشیعه ، ج 4، ص .22 بحار الانوار، ج ,82 ص 232 )

 

نماز، رأس اسلام

پیامبر (ص ) : الصلاة رأس الاسلام

نماز (به منزله ) رأس اسلام است .

( بحار الانوار، ج ,17 ص .127 میزان الحکمه ، ج 5، ص 367 )

 

آخرین سفارش رسول خدا (ص )

امام صادق (ع ) : علیک بالصلاة ! فان اخر مااوصی به رسول الله و حث علیه الصلاة

بر تو باد به نماز! زیرا آخرین چیزی که رسول خدا (ص ) به آن سفارش نمود (و انسان ) را بر انجام آن تاکید نمود، نماز بود.

( بحار الانور، ج ,84 ص 236 )

 

فریاد ابلیس از نمازگزار

امام علی (ع ) : ان العبد اذا سجد نادی ابلیس :یا ویله اطاع و عصیت و سجد و ابیت

وقتی که بنده ای  سجده کرد، ابلیس فریادمی زند وای بر من ! او اطاعت کرد، ولی  من معصیت کردم ، او سجده کرد و من از این عمل سرباز زدم .

( بحار الانور، ج ,82 ص 233 )

 

نماز، بهترین عبادت

امام رضا (ع ) : ان الصلواة افضل العبادة لله

همانا، نماز، بهترین عبادت برای  خداست .

( جامع احادیث الشیعه ، ج 4، ص 50 )

 

نماز، نیکوترین صورت خلق

امام رضا (ع ) : ان الصلوة احسن صورة خلقها الله

به درستی نماز نیکوترین صورتی است که خدا آن را خلق کرد.

( جامع احادیث الشیعه ، ج 4، ص 50 )

 

سفارش اکید برای نماز

امام علی (ع ) : فیما اوصی به امیرالمؤمنین - علیه السلام - عند وفاته : الصلوة ، الصلوة ، الصلوة

در آن چیزی که امیرالمومنین (ع ) هنگام وفات وصیت کرد، این بود: نماز، نماز، نماز.

( مستدرک الوسائل ، ج 1، ص 173 )

 

ارزش نماز

امام صادق (ع ) : اذا قام المصلی  الی الصلاة ، نزلت علیه الرحمة من اعنان السماء الی  اعنان الارض و حفت به الملائکة و ناداه ملک لو یعلم هذاالمصلی ما فی الصلاة ما انفتل

هنگامی که انسان به نماز ایستاد، رحمت خدا ازآسمان بر او نازل می شود و ملائکه اطرافش را احاطه می کنند و فرشته ای می گوید: اگراین نمازگزار ارزش  نماز را می دانست هیچ گاه از نماز منصرف نمی شد.

( اصول کافی ، ج 3، ص 265 )

 

علامت عامل دین

امام صادق (ع ) : قال لقمان لابنه : لکل شی ء علامة یعرف بهاو یشهد علیها و ان للدین ثلاث علامات : العلم و الایمان و العمل به ، (الی ان قال ) وللعامل ثلاث علامات الصلوة و الصیام و الزکوة

حضرت لقمان به فرزندانش فرمود:برای هر چیزی علامتی است که به وسیله آن علامت شناخته می شود و به او شهادت داده می شود، به درستی که برای دین سه علامت است : 1- علم ، 2- ایمان ، 3- عمل به ایمان تا آنجا که فرمود: برای عامل به دین سه علامت است : 1-نماز، 2- روزه ، 3- زکات .

( مستدرک الوسائل ، ج 1، ص 183 )

 

باقیات صالحات

امام صادق (ع ) : سئلت ابا عبدالله - علیه السلام - عن الباقیات الصالحات ، فقال : هی  الصلواة فحافظوا علیها

(ادریس قمی  می گوید:) ازامام صادق (ع ) در مورد کارهای نیک ماندگار سؤال کردم ، امام فرمود: آن نماز است ،پس محافظت بر نماز کنید.

( مستدرک الوسائل ، ج 1، ص 172 )

 

برتری نماز

امام صادق (ع ) : اما انه لیس شی ء افضل من الحج الا الصلاة

به درستی که هیچ عملی بالاتر از حج نیست ، مگر نماز.

( وسائل الشیعه ، ج 3، ص 26 )

 

نماز، عطیه الهی

امام رضا (ع ) : (الصلوة ) صلة الله للعبد بالرحمة

نمازعطیه و احسانی است از طرف خداوند برای بنده ، که از راه رحمت و عنایت بخشنده است .

( بحار الانوار، ج ,84 ص 246 )

 

نماز، نشانه دین

امام علی (ع ) : واقام الصلاة فاتها الملة

بر پا داشتن نماز، نشانه اصلی دین است .

( نهج البلاغه ، خطبه 110 )

 

اولین سؤال از انسان

پیامبر (ص ) : اول ما یسالون عنه الصلوات الخمس

اولین چیزی که از انسانها سؤال می شود، نمازهای پنج گانه است .

( کنز العال ، ج 7، حدیث 18859 )

 

نور نماز

پیامبر (ص ) : الصلاة نور

نماز، روشنی  است .

( میزان الحکمه ، ج ,10 ص 234 )

 

زیادی خواب ، سبب قلت نماز

حضرت عیسی (ع ) : یا بنی اسرائیل لا تکثرواالاکل فانه من اکثر الاکل اکثر النوم و من اکثر النوم اقل الصلاة و من اقل الصلاة کتب من الغافلین

ای بنی اسرائیل در خوردن زیاده روی نکنید، همانا محصول زیادخوردن بسیار خوابیدن است و هر کس بسیار بخوابد، نماز و عبادتش کم خواهد بود وآنگاه در زمره غافلان به شمار خواهد آمد.

( تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، ص 38 )

 

تاثیر زیاد سجده کردن

پیامبر (ص ) : ادع الله ان یدخلنی الجنة ، فقال :اعنی بکثرة السجود

مردی  به حضور پیامبر اسلام (ص ) آمد و عرض کرد: دعا کن خدامرا به

بهشت داخل کند، فرمود: مرا با زیادی سجده کردن همراهی  کن .

( وسائل الشیعه ، ج ,30 ص 30 )

 

دور کعت نماز و بخشش گناهان

امام صادق (ع ) : من صلی رکعتین یعلم مایقول فیهما انصرف و لیس بینه و بین الله - عز وجل - ذنب الا غفره له

هر کس دو رکعت نماز بخواند و بداند چه می گوید، از نماز فارغ می شود، در حالی که میان اوو میان خدای عز و جل گناهی نیست ، مگر اینکه خداوند برای او می بخشاید.

( بحار الانوار، ج ,84 ص .240 اصول وافی ، ج 2، ص 100 )

 

وسیله سنجش

پیامبر (ص ) : الصلواة میزان

نماز وسیله سنجش است .

( پرتوی از اسرار نماز، ص 80 )

 

نماز كلام علي عليه السلام

 نماز كلام علي عليه السلام

حضرت علي عليه السلام بارها در نهج البلاغه از نماز و ياد خدا سخن به ميان آورده كه در كتابي به نام ((نماز در نهج البلاغه )) گردآوري شده است . ما در اينجا جملاتي را در مورد فلسفه ذكر و ياد خدا كه مهمترين مصداقش نماز است از آن حضرت نقل مي كنيم : 

مي فرمايد : ((اِنَّ اللّهَ جَعَلَ الذِّكْرَ جَلاءً لِلْقُلُوبِ تَسْمَعُ بِهِ بَعْدَالْوَقَرَة وَ تُبْصِرُ بِه بَعْدَ العَشوة ))(31) خداوند ذكر و يادش را صيقل روحها قرار داد تا گوشهاي سنگين با ياد خدا شنوا و چشم هاي بسته با ياد او بينا شوند . 

آنگاه حضرت در مورد بركات نماز مي فرمايد : 

((قَدْ حَفَّتْ بِهِم المَلائِكَة وَ نُزّلَتْ عَلَيْهِمُ السَّكينَه وَ فُتِحَتْ لَهُم اَبْوابَ السَّماءِ وَ اُعِدَّتْ لَهُم مَقاعِدَ الكِرامات )) فرشتگان آنان را در بر مي گيرند و آرامش بر آنان نازل مي شود ، درهاي آسمان بر آنان گشوده و جايگاه خوبي برايشان آماده مي شود . 

در خطبه اي ديگر مي فرمايد : 

((و اِنَّها لَتَحُتُّ الذُّنُوبَ حَتَّ الْوَرَق وَ تُطلِقُها اِطْلاقَ الرَّبَق ))(32) نماز گناهان را مثل برگ درختان مي ريزد و گردن انسان را از ريسمان گناه آزاد مي كند . 

آنگاه در ادامه ، تشبيهي جالب از پيامبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله نقل مي فرمايد كه : نماز همچون جوي آبي است كه انسان روزي پنج مرتبه خود را در آن شستشو دهد ، آيا ديگر آلودگي باقي مي ماند ؟ 

در خطبه 196 گوشه هايي از مفاسد اخلاقي همچون كبر و سركشي و ظلم را برمي شمرد و سپس مي فرمايد : درماين اين مفاسد نماز و روزه و زكات است . آنگاه در مورد آثار نماز مي فرمايد : 

((تَسْكيناً لاَِطْرافِهِم ، تَخْشيعاً لاَِبْصارِهِم ، تَذْليلاً لِنُفُوسِهِمْ ، تَخْفيضاً لِقُلُوبِهِم ، اِزالَةً لِلْخَيْلاءِ عَنْهُم اِنْ اَوْ حَشَتْهُم الْوَحْشَة آنَسَهُمْ ذِكْرك )) نماز به همه وجود انسان آرامش مي بخشد ، چشمها را خاشع و خاضع مي گرداند ، نفس سركش را رام ، دلها را نرم و تكبر و بزرگ منشي را محو مي كند . به هنگام وحشت و اضطراب و تنهايي ، ياد تو موجب انس و الفت آنها مي شود . 

البتّه روشن است كه همه مردم چنين بهره هايي را از نماز ندارند ، بلكه تنها گروهي هستند كه شيفته نماز و ياد خدا هستند و آن را با تمام دنيا عوض نمي كنند .